व्यावसायिक शिक्षण म्हणजे काय? (What is Vocational Education), नवीन कौशल्ये शिकू पाहणाऱ्या आणि जलद नोकरी मिळवू पाहणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठी व्यावसायिक शिक्षण ही एक फायदेशीर संधी असू शकते. हे प्रोग्राम आश्चर्यकारकपणे वैविध्यपूर्ण आहेत आणि तुम्हाला वेल्डिंग किंवा ग्राफिक डिझायनिंग सारख्या विशिष्ट क्षेत्रात तज्ञ बनण्यास मदत करू शकतात.
या शैक्षणिक संधींबद्दल जाणून घेतल्याने तुमची करिअरची उद्दिष्टे आणि प्रयत्नांशी जुळणारी व्यावसायिक नोकरी शोधण्यासाठी आणि त्याचा पाठपुरावा करण्यास तुम्हाला तयार करता येईल. या लेखात आम्ही “व्यावसायिक शिक्षण म्हणजे काय? (What is Vocational Education)” हे जाणून घेणार आहोत, आणि ते महत्त्वाचे का आहे याचे पुनरावलोकन करणार आहोत.
व्यावसायिक शिक्षण म्हणजे काय? (What is Vocational Education)
व्यावसायिक शिक्षण हे महाविद्यालय आणि विद्यापीठांच्या शिक्षणापेक्षा वेगळे शिकण्याचा पर्याय आहे. व्यावसायिक शिक्षनामध्ये तुम्हाला पुस्तकी ज्ञान दिले जात नाही तर प्रॅक्टिकल आणि व्यवसायात काम करण्यासाठी आवश्यक कौशल्ये प्रदान केले जातात. हे ज्ञान श्रमिक बाजाराच्या आवश्यकतांशी सुसंगत असते.
व्यावसायिक शिक्षण हे असे शिक्षण आहे जे लोकांना तंत्रज्ञ म्हणून काम करण्यास किंवा कुशल हस्तकलेमध्ये रोजगार घेण्यासाठी किंवा व्यापारी किंवा कारागीर म्हणून व्यापार करण्यास तयार करते.
व्यावसायिक शिक्षण हे वेगवेगळ्या देशात विविध नावांनी ओळखले जातात कारण की हे करियर आणि तांत्रिक शिक्षणासह संबिधित आहे.
व्यावसायिक शिक्षण ही संकल्पना खूप दिवसापासून किवा वर्षापासून चालत आली आहे, कारण की यामध्ये विद्यार्थी त्याच्या आवडीच्या क्षेत्रात प्रवेश घेत असतो आणि आपली कौशल्ये प्राप्त करत असतात.
व्यावसायिक शिक्षण महत्त्वाचे का आहे? (Why Vocational Education is Important)
व्यावसायिक शिक्षण महत्त्वाचे आहे कारण ते विद्यार्थ्याला तुलनेने कमी वेळेत विक्रीयोग्य कौशल्ये प्रदान करते. काही व्यावसायिक कार्यक्रम काही महिनेच टिकतात आणि त्या काळात विद्यार्थी केवळ त्यांच्या अभ्यासक्रमातूनच शिकत नाहीत तर ते एक कुशल मार्गदर्शक व्यक्ती असलेल्या प्रत्यक्ष नोकऱ्यांवरही काम करत असतात. हे त्यांना फायदेशीर व्यावसायिक कनेक्शन विकसित करण्यास अनुमती देते आणि प्रमाणित विद्यापीठाच्या विद्यार्थ्यापेक्षा जास्त वेगाने रोजगार मिळवण्याची संधी देते.
व्यावसायिक शिक्षण हे देखील महत्त्वाचे आहे कारण व्यापार कौशल्ये आश्चर्यकारकपणे मौल्यवान आहेत आणि लोकांना नेहमी एखाद्या व्यापारी व्यक्तीच्या कौशल्याची आवश्यकता असते.
व्यावसायिक शिक्षणाचे फायदे (Benefits of Vocational School)
1. हे शालेय शिक्षण नसून यामध्ये तुम्हाला प्रॅक्टिकल स्किल वरती भर दिला जातो.
2. हे असे व्यावसायिक शिक्षण आहे जे विद्यार्थ्यांना जागतिक स्तरासाठी तयार करते.
3. व्यावसायिक शिक्षनामुळे वर्गमित्र आणि प्राध्यापकांशी चांगले संबंध निर्माण होतात.
4. नौकारी शोधण्यात अनेकदा सोपा वेळ लागतो.
5. व्यावसायिक क्षेत्रातील शाळांचा खर्च इतर प्रकारच्या शिक्षण संस्थांपेक्षा कमी असतो.
6. अनुभवी प्रशिक्षकांकडून वैयक्तिक लक्ष दिले जाते.
7. मजबूत रोजगार पात्रता / नियोक्त्यांना आकर्षक करते.
8. व्यावसायिक शिक्षण यशस्वी करिअरचा सोपा मार्ग आहे.
9. तुमच्या करिअरची सुरवात जलद होते.
10. पैसे कामावण्याचे मार्ग सापडू लागतात.
व्यावसायिक शिक्षणाचा मराठीत अर्थ (Vocational Education Meaning in Marathi)
जसे की आपण वरती बगितल्याप्रणामे व्यावसायिक शिक्षण कार्यक्रम व्यावसायिक प्रशिक्षण देऊन विद्यार्थ्यांना तयार करण्यात भूमिका बजावतो.
व्यावसायिक शिक्षण हा अभ्यासक्रम आहे जो विद्यार्थ्यांना विशिष्ट व्यापार किंवा कार्यात कौशल्ये प्राप्त करण्यास मदत करतो.
व्यावसायिक शिक्षण कार्यक्रम पारंपारिक शिक्षणाशी संबंधित नसलेले शैक्षणिक विषय काढून टाकून विशिष्ट क्षेत्रांवर लक्ष केंद्रित करतो.
व्यावसायिक शिक्षणाचे प्रकार (Different Types of Vocational Education)
व्यावसायिक शिक्षण हे आपण वेगवेगळ्या माध्यमांद्वारे आणि आपल्या शिक्षनाच्या टप्प्यांमध्ये पूर्ण करू शकतो. मग तुम्ही 10 वी किवा 12 वी नंतर, तुमचा डिग्री कोर्स पूर्ण केल्यानंतर, एत्यादी. आणि हे व्यावसायिक प्रशिक्षण प्राप्त करण्यासाठी येथे काही भिन्न संसाधने आहेत.
1. हायस्कूल CTE कार्यक्रम (High school CTE programs)
सीटीई व्यावसायिक प्रशिक्षण कार्यक्रम हायस्कूलच्या विद्यार्थ्यांसाठी तयार करण्यात आला आहे, जेणेकरून त्यांना विविध व्यवसायांमध्ये कामाचा अनुभव मिळेल, व तसेच त्यांचा शैक्षणिक अभ्यास सुद्धा सुरू ठेवता येईल.
हा एक सामान्यतः हायस्कूल अभ्यासक्रमाचा भाग आहे, विद्यार्थी शाळेमध्ये किवा स्वतंत्र व्यावसायिक प्रशिक्षण केंद्रांमध्ये देखील उपस्थित राहून हे व्यावसायिक प्रशिक्षण पूर्ण करू शकतात. हे शिक्षण विद्यार्थ्यांना विविध करिअरच्या संधी निवडून देऊ शकतात आणि उद्योग-विशिष्ट काम किंवा प्रगत शिक्षणासाठी तयार करू शकतात.
या स्तरावरील बहुतेक व्यावसायिक प्रशिक्षण कार्यक्रमांमध्ये, विद्यार्थी त्यांचे प्रशिक्षण पूर्ण करत असताना त्यांचा हायस्कूल डिप्लोमा सुरू ठेवतात.
2. टेक-प्रीप शैक्षणिक कार्यक्रम (Tech-prep education program)
टेक प्रेप प्रोग्राम विद्यार्थ्यांना एकतर सहयोगी पदवी (Associate Degree) किंवा विशिष्ट डोमेन प्रमाणपत्र प्रदान करतो. टेक प्रीप कार्यक्रम विद्यार्थ्यांना उच्च-तंत्रज्ञान करिअर तयार करण्यासाठी माध्यमिक नंतरच्या व्यावसायिक प्रशिक्षणामध्ये मध्यस्थ म्हणून काम करतात.
हा उपक्रम उपयोजित विज्ञान, अभियांत्रिकी, उपयोजित अर्थशास्त्र, तंत्रज्ञान आणि आरोग्य यासारख्या तांत्रिक करिअरसाठी मदत म्हणून काम करतो. प्रोग्रामचा परिणाम सहसा एकतर प्रमाणपत्र किंवा अभ्यासाच्या विशिष्ट क्षेत्रात सहयोगी पदवी प्राप्त होतो.
3. पोस्ट-माध्यमिक व्यावसायिक शाळा (Post-secondary vocational school)
ट्रेंड स्कूल हे पोस्ट-सेकंडरी व्यावसायिक शाळांना म्हणतात. महाविद्यालयासाठी इच्छुक विद्यार्थ्यांसाठी हा एक चांगला पर्याय आहे. हे व्यावसायिक प्रमाणपत्रे देण्याबरोबरच तुम्हाला पदवी प्रोग्राम देखील ऑफर करतात.
जे लोक नौकारी करत आहेत त्यांच्यासाठी पोस्ट-सेकंडरी व्यावसायिक शाळा फायदेशीर आहे कारण की ते वीकएंड आणि नाइट ला कौर्सेस देण्याचे काम करतात.
पोस्ट-सेकंडरी व्यावसायिक शाळा आपल्याला: पाककला (Culinary Arts), मसाज थेरपी, कॉस्मेटोलॉजी, ऑटो मेकॅनिक्स आणि सुतारकाम (Carpentry) मध्ये ट्रेनिंग देण्याचे काम करतात.
4. शिकाऊ कार्यक्रम (Apprenticeship Programs)
शिकाऊ कार्यक्रम हे व्यापार-विशिष्ट कार्यक्रम आहेत. ते विद्यार्थ्याला किंवा शिकाऊ व्यक्तीला विशिष्ट व्यापाराशी संबंधित कुशल व्यावसायिकांच्या मार्गदर्शनाखाली काम करण्याची संधी देतात.
5. स्वतंत्र अभ्यासक्रम (Standalone Courses)
ज्या विद्यार्थ्यांना डिग्री नाही त्यांना स्वतंत्र अभ्यासक्रम (Standalone courses) लाभ मिळू शकतो. ह्या प्रकारचे शिक्षण व्यावसायिकांद्वारे केले जाते जेणेकरून त्यांच्या कामाच्या आवश्यकता पूर्ण करता येतील.
6. डिस्टन्स लर्निंग एड्युकेशन प्रोग्राम (Distance Learning Education Programs)
विशिष्ट कौशल्य प्राप्त करण्यासाठी डिस्टन्स लर्निंग एड्युकेशन प्रोग्राम हा एक उत्तम मार्ग आहे. हा प्रोग्राम कार्यरत व्यावसायिकांना सामग्रीद्वारे कार्य करण्यास सक्षम करते.
तथापि, काही कार्यक्रमांसाठी विद्यार्थ्यांना विशिष्ट वेळापत्रकासाठी उपस्थित राहणे आणि विशिष्ट वेळापत्रकाचे पालन करणे आवश्यक आहे. केवळ मान्यताप्राप्त आणि अस्सल कार्यक्रम शोधणे महत्वाचे आहे.
7. लष्करी प्रशिक्षण (Military Training)
लष्करी प्रशिक्षण (Military Training) हे आपल्याला सैन्यात भरती होण्यास मदत हयावी यासाठी दिले जातात. ते प्रमाणपत्रासह तांत्रिक आणि व्यावसायिक परवाना देखील प्रदान करतात.
व्यावसायिक प्रशिक्षण नंतर नोकरीच्या संधी (Job Opportunities After Vocational Training)
आपण वरती दिलेल्या करिअरमध्ये सोयिस्कर असलेले व्यावसायिक प्रशिक्षण घेऊन नौकारीच्या संधी उपलब्ध करून घेऊ शकता. काही उधारणे घ्यायचे झाल्यास मेडिकल रेकॉर्ड टेक्निशियन्स, हेअर स्टायलिस्ट, ट्रक ड्रायव्हर्स, आपत्कालीन वैद्यकीय तंत्रज्ञ, इलेक्ट्रिशियन, एत्यादी
1. ऑटोमोटिव्ह मेकॅनिक (Automotive Mechanic)
ऑटोमोटिव्ह मेकॅनिक्स चे काम हे लहान किवा किरकोळ पासून ते वाहनांचे दुरुस्ती करण्यापर्यात्न असू शकते. तसेच ते आपल्या कस्टमरच्या समस्याचे समाधान करू शकतात जसे की गळती गॅस टाकी किंवा उडून गेलेला हेडलाइट.
2. इलेक्ट्रिशियन (Electrician)
इलेक्ट्रिशियनसाठी बरेच काम असू शकते, आज आपल्याला प्रेत्येक क्षेत्रामध्ये इलेक्ट्रिशियनची गरज लागते. जसे की कन्स्ट्रकशन, मेकॅनिकल, इलेक्ट्रिकल, एत्यादी. तसेच तुम्ही इलेक्ट्रिशियनचा कोर्स पूर्ण केल्यानंतर स्वता:चे इलेक्ट्रिकल साहित्य विकण्याचे दुकान ही सुरू करू शकता.
3. प्रथमोपचार प्रशिक्षक (First Aid Instructor)
प्रथमोपचार प्रशिक्षक ह्याला ही प्रेत्येक इंडस्ट्रीमध्ये मागणी आहे. प्रथमोपचार प्रशिक्षक तरुण व्यक्तींना आणि प्रौढांना संकटाच्या वेळी एखाद्याला आपत्कालीन प्रथमोपचार कसे प्रदान करावे याबद्दल शिक्षित करतो. ते विद्यार्थ्यांना CPR सारखे मूलभूत तंत्र कसे चालवायचे ते शिकवतात. आणीबाणीच्या परिस्थितीवर योग्य प्रतिक्रिया कशी द्यावी आणि वरवरच्या दुखापतींसाठी काळजी कशी द्यावी ह्याची देखील शिकवणूक देऊ करतात.
4. वेब डिझायनर (Web Designer)
वेब डिजायनर हा आपल्या क्लाईंटच्या गरजा पूर्ण करण्याचे काम करत असतात. ह्यासाठी आपण संगणकची मदत घेऊन हयावरती काम सुरू करू शकतो. आज डिजिटल मार्केटिंगचा जमाना आहे आणि जो कोणी आपला बिजनेस ऑनलाइन करण्याचा विचार करत असतो. तुम्ही आपल्या जवळच्या मार्केटमध्ये जाऊन आपल्या व्यवसायींकचे बिजनेस ऑनलाइन सुरू करू शकता.
5. प्लंबर (Plumber)
प्लंबर होण्यासाठी हायस्कूल डिप्लोमा असणे गरजेचे आहे. प्लंबर प्लंबिंग सिस्टमची दुरुस्ती, चाचणी आणि देखभाल करतात.
हे ही वाचा
