कॅल्शियम म्हणजे काय? (What is Calcium?), आपल्या शरीरामधील हाडे मजबुत राहण्यासाठी कॅल्शियमची गरज आहे, आणि आपल्या शरीरामधील 99% कॅल्शियम हे हाडे आणि दात आहेत. मेंदू आणि शरीराच्या इतर भागांदरम्यान निरोगी संप्रेषण राखणे देखील आवश्यक आहे. हे स्नायूंच्या हालचाली आणि हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी कार्यामध्ये भूमिका निभावतात.
आज आपण या लेखामध्ये कॅल्शियम म्हणजे काय? कॅल्शियम वाढवणारे घरगुती उपाय, कॅल्शियम कमी होण्याची कारणे, लक्षणे व बरेच काही याविषयी जाणून घेणार आहोत.
कॅल्शियम म्हणजे काय?(What is Calcium)
कॅल्शियम हा आपल्या शरीरातील सर्वात मुख्य खनिज आहे. आपल्या हाडांच्या आणि हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी, स्नायू आणि मज्जातंतूंच्या योग्यप्रकारे कार्य करण्यासाठी व इतरअनेक महत्त्वपूर्ण भूमिकांमध्ये कॅल्शियम हे आवश्यक आहे.
कॅल्शियम हे नैसर्गिकरित्या फळांमध्ये, पालेभाजामध्ये व अन्य ठिकणी आपल्याला भेटते. कॅल्शियम वाढवण्यासाठी आपल्याला व्हिटॅमिन डीची गरज पडते. व्हिटॅमिन डी हे फिश ऑइल, किल्लेदार दुग्धजन्य पदार्थ आणि सूर्यप्रकाशाच्या संपर्कातून येते.
कॅल्शियम पुरवणारे पदार्थ (Calcium Supplements)
कॅल्शियम पुरवणारे खूप सारे पदार्थ आहेत जे आपली कॅल्शियम वाढवण्यास मदत करतात. खाली काही पद्धार्थ याविषयी माहिती दिली आहे.
1. सोयाबीन
सोयाबीन, सोया मिल्क किवा टोफू कॅल्शियमचा स्त्रोत आहे. एक कप शीजलेली सोयाबीन मध्ये 175 मिलीग्राम कॅल्शियम असतात.
2. भेंडी
भारतामध्ये भेंडी सगळीकडे भेटून जाते. जेवणामध्ये भेंडी घेतल्याने कॅल्शियम आपल्याला चांगल्या प्रमाणात मिळते. एक कप शीजलेली भेंडीमध्ये 175 मिलीग्राम कॅल्शियम असते.
3. बियाणे
खसखस, तीळ, भाजी किंवा कोशिंबीर बनवण्यासाठी उपयुक्त अशी एक वनस्पती आणि चिया बियाण्यांमध्ये कॅल्शियमचे प्रमाण खूप जास्त आहे. एका चमचा बियाणेमध्ये 125 मिलिग्राम कॅल्शियम असते तसेच बियाण्यांमध्ये प्रथिने आणि चरबीचे प्रमाण देखील आढळते.
4. दही
हे कॅल्शियमचे मुख्य स्त्रोत आहे. एक कप 245 ग्राम दहीमध्ये 175 मिलिग्राम कॅल्शियम आढळते. तसेच दहीमध्ये फॉस्फरस, पोटॅशियम आणि जीवनसत्त्वे बी 2 आणि बी 12 देखील आढळते.
5. दुध
सगळ्यात स्वस्त आणि कॅल्शियमचे मुख्य स्त्रोत म्हणून दुध घेतले जाते. एक कप गायीच्या दुधामध्ये 276 ते 352 मिलिग्राम कॅल्शियमचे प्रमाण आढळते. दुधामध्ये किती कॅल्शियम आहे हे दुधाच्या क्वालिटी वर निर्भर करते. त्याच बरोबर दुधामध्ये व्हिटॅमिन डी आणि व्हिटॅमिन A चा चांगला स्रोत आहे.
5. अन्य पदार्थ जी तुमची कॅल्शियम वाढवण्यास मदत करतात
- अंजीर
- जर्दाळू
- किवी
- संत्री
- बेरी
- तीळ
- आवळा
- हिरव्या पाले भाज्या
- ड्राय फूड्स
- किल्लेदार पदार्थ
- सुदृढ पेय
शरीरातील कॅल्शियम कमी होण्याची कारणे मराठी (Causes of calcium deficiency in the body)
1. रक्ताची प्रोटीन पातळी कमी होणे.
कॅल्शियम कमी होण्याचे मुख्य कारण रक्तामध्ये प्रोटीनची पातळी कमी होणे हे आहे असे ज्यावेळी होते जेव्हा व्यक्तीच्या शरीरामध्ये पुरेसे प्रोटीनचे प्रमाण नसते.
2. जेवेन वेळेवर न घेणे
आज रोज मरणाच्या जीवणामध्ये आणि कामामध्ये आपण ईतके व्यस्त झालो आहे की जेवण ही टाइम वर घेऊ शकत नाही. यामुळे आपल्या शरीरामध्ये कॅल्शियम कमी होऊ शकते.
3. औषधांचा दुष्परिणाम
औषधांचा जास्त उपयोग केल्याने आपल्या शरिरामधील कॅल्शियम कमी होऊ शकते. यासाठी आपण डॉक्टरांशी संपर्क करणे गरजेचे आहे.
4. हार्मोन्सचा असामान्य बदल
कोणत्या व्यक्तीला हार्मोन्सचा असामान्य बदल आढळून येतो त्यावेळी कॅल्शियम कमीची लक्षणे आढळतात.
5. अनुवांशिक कारण
ज्या व्यक्तीच्या घरामध्ये कुटुंबातील इतर सदस्य या आजाराने ग्रस्त आहेत. अशा लोकांमध्ये सुद्धा कॅल्शियमची समस्या होऊ शकते.
कॅल्शिअम कमतरता लक्षणे (Symptoms of Low Calcium in Body)
1. बोटांना मुंग्या येणे.
कॅल्शियमची कमी बोटांना मुंग्या येणे हे मुख्य लक्षण आहे. अशा परिस्थीत डॉक्टरांशी संपर्क करणे गरजेचे आहे.
2. थकवा जाणवणे
काही काम किवा अॅक्टिविटी करून थकवा येणे ही सामान्य घोष्ट आहे. पण काहीही काम न करता किवा थोडे काम केल्याने लगेच थकवा येणे हे कॅल्शियम कमी चे लक्षण असू शकतात. या परिस्थीती मध्ये तुम्ही डॉक्टररांशी संपर्क तुम्ही करू शकता.
3. भूख न लागणे
कॅल्शियमच्या कमी ने भूख न लागणे हे एक लक्षण आहे. या लक्षणाला आपण सिरियस घेत नाही त्यामुळे लोक कॅल्शियमची कमी मुळे होणार्‍या आजारचे शिकार बनतात.
4. कमकुवत नखे होणे
ज्यांची नखे कमकुवत आहेत त्यांना कॅल्शियम कमी होण्याचा धोखा जास्त प्रमाणात असतो. या लोकांना नखांची काळजी घेणे आवश्यक आहे.
5. गिळण्याची समस्या जाणवणे
गिळताना अडचण घशात खोकला किंवा सर्दीने दिसून येते, परंतु काहीवेळा हे कॅल्शियमच्या कमतरतेसारख्या इतर रोगांचे लक्षणदेखील असू शकते.
6. अन्य लक्षणे
- कोलोस्तरलचे प्रमाण वाढणे
- मोती बिन्दु
- कमी रक्तदाब समस्या
- स्नायू ताण किंवा तणाव
- हाडांमध्ये वेदना
हाडे मजबूत करण्यासाठी आयुर्वेदिक उपाय
आज आपण बगत असतो जास्त करून लोकांना जास्त वयामध्ये आजार होत आहेत. आज रोज मरणाच्या जीवनामध्ये जवळ जवळ 40% लोकांना हाडांचे आजार होत आहेत. आपल्या शरीरातील हाडे ईतके कमजोर आहेत की तोडे काही लागले तर लगेच फ्रॅक्चर होऊ शकतात आणि जास्त करून ही समस्या 50 ते 60 वर्षे वयावरील लोकनामध्ये आढळून येते.
आपण हाडे मजबूत करण्यासाठी घरगुती आणि आयुर्वेदिक टिप्स काय आहेत हे जाणून घेऊया.
1. दररोज व्यायाम करणे
रोज व्यायाम केल्याने आपल्या शरीरातील हाडे आणि स्नायू मजबूत होतात. चालणे, जॉगिंग करणे, नृत्य करणे, व्यायामशाळेत जाणे, पायर्‍या चढणे, योग करणे किंवा हलके वजनाचे व्यायाम करणे देखील हाडे मजबूत करतात.
2. कॅल्शियम समृध्द अन्न घेणे
कॅल्शियम असलेले अन्न घेतल्याने हाडे मजबूत होतात. जास्त वयाच्या लोकांना दूध, मासे, हिरव्या पाले भाज्या, दही, सोयाबीन ईत्यादीचे रोजच्या जेवणामध्ये समावेश केला पाहिजे.
3. हाडे मजबूत करण्यासाठी विटामीन डी वाढवणे.
शरीरात कॅल्शियम वाढवण्यासाठी व्हिटॅमिन डीची आवश्यक आहे. विटामीन डी वाढवण्यासाठी आपण मासे, अंडे व काही प्रकारचे धान्य याचे सेवन करू शकतो.
4. मद्यपान करू नका.
मद्यपान करू नका, धूम्रपान आरोग्यासाठीही हानिकारक आहे. धूम्रपान केल्याने इस्ट्रोजेनची पातळी कमी होते आणि मद्यपान केल्याने हाडे खराब होतात. आज COVID-19 पासून वाचवण्यासाठी मद्यपानचे सेवन टाळले पाहिजे.
5. हाडांसाठी कॅल्शियम वाढवणे.
कॅल्शियम हाडे मजबूत करतात, तसेच शरीरातील हाडे मजबूत करण्याचे काम करतात. पुरसे विटामीन डी चे सेवन केल्याने हाडांच्या आजारापासून आपण वाचू शकता. हृदयाच्या कार्यक्षमतेसाठी, हायमेनल सिस्टम, स्नायू आणि मेंदूच्या कार्यासाठी देखील कॅल्शियमची आवश्यकता असते.
6. पाण्याची पातळी कमी न होऊ देणे.
संयुक्त आरोग्य राखण्यासाठी पाणी पिणे हा एक उत्तम मार्ग आहे. हे आपल्या सांध्यास भरपूर प्रमाणात सायनोव्हियल फ्लुइड प्रदान करते. हा द्रव सांध्यातील हाडांच्या दरम्यानच्या जागेत उशीसारखा कार्य करतो.
हे ही वाचा
